Hoofdpost en nevenpost. De nevenpost bedient alleen wissels.
Meestal zijn deze nevenposten normaal niet bewaakt en komen deze alleen in dienst als er een trein op een ander spoor moet binnenkomen dan gebruikelijk is.
Voorbeelden: Hardenberg, Hoogeveen (T en I), Mariënberg, Nunspeet, Pijnacker, Rodenrijs en Vorden.
Hoofdpost en nevenpost. De nevenpost bedient alleen seinen.
Voorbeelden:
Akkrum (foto's), Arkel, Bedum, Purmerend (T en I) en Sneek.
De handelinrichtingen te Akkrum (T links en I rechts) d.d. 17 september 1977.
(Foto's: Wim Vos)
Hoofdpost en nevenpost. De nevenpost bedient wissels en seinen.
- Systeem HSM
- Systeem SS/NS
- Systeem SS met twee gelijkwaardige posten
- Twee of meer posten voorzien van stelknoptoestellen
- Samenwerking tussen mechanische toestellen en stelknoptoestellen
- Geen blokkast aanwezig bij het stelknopoestel
- Blokkast bij het stelknoptoestel
De post met het stelknoptoestel legt een stelknop in de 45º stand. Op de mechanische post wordt nu een gelijkstroomvenster vrij of wordt een spermagneet bekrachtigd waarna een krukje kan worden ongelegd.
Omgekeerd: de mechanische post legt een krukje om dat vervolgens wordt vastgelegd met een gelijkstroomvenster of door een spermagneet. Op de elektrische post wordt nu een blauw spervenster vrij of wordt koppelstroom verkregen (mits aan de overige koppelstroomvoorwaarden is voldaan), zodat een stelknop kan worden omgelegd van 0º naar 45º of van 45º naar 90º.
Desgewenst kan de elektrische post door het omleggen van een stelknop in de 45º stand aan de mechanische post vragen het krukje om te leggen. Op de mechanische post wordt dit gesignaleerd door een melingsvenster en een schel.
Samenwerking met relaisbeveiligingen gaat op gelijke wijze.
Voorbeelden:
Haarlem, Haanrade (foto's), Lunetten, Maastricht, Rotterdam Zuid Goederenstation en Utrecht.
Het stelknoptoestel en de blokkast te Haanrade.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)
Zodra een toestemmingsknop op het stelknoptoestel is omgelegd, kan een venster worden bediend.
Omgekeerd: zodra in de blokkast een venster is vrijgemaakt kan een stelknop worden omgelegd. De koppeling tussen de blokkast en het stelknoptoestel is elektrisch en wordt gerealiseerd door contacten aan de blokvensters en in het stelknoptoestel.
Voorbeelden:
Alkmaar, Amsterdam-Muiderpoort, Haarlem, Lunetten , Roosendaal, Rotterdam Zuid Goederenstation (foto's) en Zutphen.
De blokkast en het stelknoptoestel te Rotterdam Zuid Goederenstation d.d. 21 juli 1978.
(Foto's: Wim Vos)
De nevenpost bedient de seinen en de wissels in zijn omgeving. Als er voor alle zijden van het emplacement nevenposten zijn dan hoeft de hoofdpost dikwijls zelf geen wissels of seinen te bedienen en kan daar worden volstaan met een blokkast en een trekkerlade of een linialenkast met krukjes.
De seinhandels op de nevenpost worden vastgelegd door vensters: aankomstvensters voor de inrijseinen en vertrekvensters voor de uitrijseinen. Heel vaak moet de nevenpost aan de andere zijde van het emplacement toestemming geven voor de aankomst van een trein. Dit wordt gedaan met z.g. treinrichtingsvensters die de post aan de andere kant van het emplacement moet geven aan de post waar de trein bij aankomt. De post aan de andere kant legt daarmee bij zichzelf o.a. de wissels in een zodanige stand dat een doorschietende trein niet ontspoort, of verhindert een gelijktijdige aankomst van een trein uit de tegengestelde richting. Bij dit systeem wordt het treinrichtingsvenster gegeven door de post die het verst van de binnenkomende trein af ligt.
De blokvensters zijn meestal aangebracht op de hoofdpost. Een uitzondering hierop vormen de stations aan spoorlijnen waarop omstreeks 1960 blokstelsel A in dienst is gesteld, waarbij de blokvensters op de nevenposten zijn aangebracht. In deze gevallen is de bediening van het enkelspoorvenster slechts mogelijk na toestemming van de hoofdpost. Daartoe is boven het enkelspoorvenster een elektrische blokknopsper aangebracht die wordt vrijgemaakt als de hoofdpost een knop "Toestemming enkelspoor" drukt. Deze toestemming kan ook worden gegeven met wisselstroomvensters.
Vroeger was het gebruikelijk dat op de hoofdpost gelijktijdig met het geven van het vertrekvenster het blokvenster werd gedrukt. In feite werd er dus al geblokt voordat de trein was vertrokken. Tegenwoordig is de beveiliging zodanig uitgevoerd dat alleen het vertrekvenster wordt gegeven hetgeen alleen mogelijk is als het blokvenster vrij is.
Na het vertrek van de trein geeft de nevenpost het vertrekvenster terug waarbij op de hoofdpost niet het vertrekvenster maar een apart venster "Trein vertrokken" vrij wordt. De hoofdpost drukt vervolgens dit venster samen met het blokvenster waarna het vertrekvenster weer vrij wordt.
Ook bij aankomst gebeurt iets dergelijks: als de nevenpost na aankomst van de trein het aankomstvenster teruggeeft, komt op de hoofdpost een venster "Trein binnen" vrij. Vervolgens wordt op de hoofdpost dit venster bedient waarna het aankomstvenster weer vrij wordt. Bij de blokstelsels A en C wordt gelijktijdig het voorbijgangsvenster bediend, bij blokstelsel III wordt gelijktijdig het ontblokvenster vrij. Deze venstercombinaties dwingen de seinhuiswachter dus tot het in juiste volgorde bedienen van de vensters.
Toepassing van elektrische blokknopsperren kan deze extra vensters vervangen.
Zoals uit de hiervolgende opsomming blijkt werd deze vorm van beveiliging veel door de HSM toegepast:
Beesd (foto's) , Blerick, Doetinchem, Gorinchem, Den Haag HS, Haarlem (T en I), Hoorn, Kesteren-Rhenen, Leerdam, Lochem, Purmerend (T en II) en Sliedrecht.
De handelinrichtingen te Beesd (T links en I rechts) d.d. 21 april 1978.
(Foto's: Wim Vos)
Zodra in het hiervoor beschreven HSM-systeem de nevenpost achter de trein het inrijsein in de stand "stop" brengt en de betreffende trekker of het krukje in de normale stand heeft gebracht is de vastlegging van de wissels opgeheven en kunnen de wissels onder de trein worden omgelegd. Dit kan worden voorkomen door te toepassing van druklatten maar meer gebruikelijk is om treinrichtingsvensters toe te passen. Net als bij het HSM-systeem legt de nevenpost de wissels in de juiste stand vast met een krukje. Dit krukje wordt vervolgens zelf vastgelegd door het drukken van een treinrichtingsvenster "Van A op spoor 1". Op de hoofdpost komt nu een treinrichtingsvenster vrij waarna de hoofdpost het aankomstvenster aan de nevenpost geeft waarna de nevenpost het inrijsein kan bedienen. Na binnenkomst van de trein bedient de nevenpost het aankomstvenster; de wissels blijven echter vastliggen totdat de hoofdpost het treinrichtingsvenster teruggeeft aan de nevenpost en dat gebeurt pas als de trein in zijn geheel is binnengekomen in het station.
Voor vertrekbewegingen worden meestal geen treinrichtingsvensters toegepast maar alleen vertrekvensters.
Overigens geven ook hier indien nodig andere nevenposten toestemming voor binnenkomst van een trein door middel van extra treinrichtingsvensters.
Bij dit systeem dat veel door de SS en de NS is toegepast, zijn de blokvensters aangebracht op de nevenposten. Bij blokstelsel III wordt het ontblokvenster vrijgemaakt bij het teruggeven van het aankomstvenster.
Voorbeelden:
Alkmaar, Assen, Haarlem Gst, Heerenveen, Hoogeveen (T en II) (foto's), Leeuwarden, Nieuwe Schans, Nijmegen, Roosendaal, Simpelveld, Wolvega, Winterswijk en Zuidbroek.
De handelinrichtingen te Hoogeveen (T links en II rechts) d.d. 22 mei 1976.
(Foto's: Wim Vos)
Zeer veel toegepast is een van de SS (eigenlijk de NRS) afkomstig systeem waarbij aan de beide einden van het emplacement posten werden ingericht die vrijwel gelijk aan elkaar waren. Elke post fungeert als hoofdpost voor vertrekbewegingen naar het baanvak bij de post. Vertrekvensters zijn dus niet noodzakelijk. Elke post fungeert als nevenpost voor aankomsten van het baanvak bij de post. De post geeft dus een treinrichtingsvenster aan de post aan de andere kant van de emplacement en krijgt vervolgens een aankomstvenster van de andere post. Elke post heeft de vensters van het blokstelsel op het baanvak bij de post.
Hoewel de posten gelijkwaardig zijn, is er één aangewezen als treindienstleiderspost.
Voorbeelden:
Beilen, Breda (T en I), Driebergen-Zeist, Ede-Wageningen (Tn en I, Tz en I), Hoogezand-Sappemeer, Lage Zwaluwe, Meerssen, Oss (foto's), Valkenburg, Winschoten en Wijlre-Gulpen.
De handelinrichtingen te Oss (T links en I rechts) d.d. 11 december 1976.
(Foto's: Wim Vos)
De samenwerking tussen deze posten wordt gedaan door middel van spermagneten. Meestal vraagt een post door het omleggen van een seinstelknop in de 45º stand toestemming aan de nevenpost. De nevenpost legt de wissels in juiste stand en legt daarna een toestemmingsknop in de 45º stand. Op de andere post kan nu de seinstelknop worden doorgelegd in de 90º stand.
Bovendien kan elektrische toestemming voor het omleggen van knoppen worden gegeven met behulp van speciale drukknoppen en "toestemmingsvenstertjes". Deze toestemmingen zijn opgenomen in de koppelstroomvoorwaarden en de venstertjes dienen als meldingsvenster.
Beveiligingen met stelknoptoestellen met meer dan één post kunnen worden uitgevoerd volgens het principe van gelijkwaardige posten; elke post bedient de wissels en seinen in zijn omgeving, maar moet voor vele handelingen toestemming hebben van de andere posten.
Op elke post zijn dus aanwezig wisselknoppen, seinstelknoppen, en toestemmingknoppen en een blokkast met de vensters van het blokstelsel op het baanvak bij de post.
Ook veel toegepast is het principe van een centrale post die alle seinen bedient en tevens een blokkast heeft met de vensters van de blokstelsels op alle aansluitende baanvakken. De nevenposten fungeren uitsluitend als wisselposten en hebben dus alleen wisselstelknoppen en toestemmingsknoppen. Dit systeem was toegepast in Venlo.
Tussenvormen waren aanwezig te Amsterdam CS, Amsterdam-Muiderpoort (foto's), Groningen, Rotterdam Noord Goederenstation, Utrecht CS en Watergraafsmeer.
De stelknoptoestellen te Amsterdam - Muiderpoort (T links en I rechts) d.d. 13 augustus 1975.
(Foto's: Wim Vos)
Alle informatie is ontleend aan het boek De beveiligingen bij de Nederlandse Spoorwegen zoals samengesteld door de heren R. Ankersmit en J.G.C. van de Meene.
terug naar Home 
terug naar Uitleg