Haarlem



Op 28 januari 2025 zijn een aantal foto's uit de Beeldbank van de NVBS toegevoegd; deze nieuwe foto's zijn te herkennen aan de blauwe beschrijving van de foto's.

Het station Haarlem is het belangrijkste spoorwegstation van Haarlem, gelegen aan de spoorlijn Amsterdam - Rotterdam (de Oude Lijn), de spoorlijn Haarlem - Uitgeest en de spoorlijn Haarlem - Zandvoort.
Het eerste station werd geopend op 20 september 1839, als een van de drie stations van de spoorlijn Amsterdam – Haarlem, de eerste spoorlijn van de HIJSM en tevens de eerste Nederlandse spoorweg (Amsterdam – Halfweg – Haarlem), nu deel van de Oude Lijn.
In Haarlem kwam het eerste station juist buiten de Amsterdamse Poort te liggen. Op deze plaats bevindt zich sinds 1844 het terrein van de Hoofdwerkplaats Haarlem van NedTrain.

In 1842 werd het tijdelijke station even buiten de Amsterdamse Poort vervangen door een station op de definitieve locatie aan de noordkant van de binnenstad. Toen kwam ook de overbrugging van het Spaarne in gebruik. Het is een van de weinige 19e-eeuwse stations in Nederland die binnen een 17e-eeuwse omwalling werden gelegd.
In hetzelfde jaar werd de spoorlijn verlengd van Haarlem naar Leiden. Aanvankelijk was de spoorlijn uitgevoerd in breedspoor, met een spoorwijdte van 1.945 mm. In 1865 werd het spoor versmald tot normaalspoor (1.435 mm). In 1867 kwam de spoorlijn Haarlem - Uitgeest in gebruik. In 1881 kwam de spoorlijn Haarlem - Zandvoort er bij. De tegenover het station gelegen fabriek van Beijnes kreeg in 1891 een spooraansluiting, die in 1952 is vervallen. In 1912 werd station Haarlem aangesloten op de Haarlemmermeerspoorlijnen. Tegelijkertijd kreeg Haarlem een tweede station erbij, station Rijksstraatweg aan de Haarlemmermeerspoorlijnen, dat gesloten werd in 1936. Niet ver daarvandaan werd in 1998 station Haarlem Spaarnwoude geopend.

Het oorspronkelijke stationsgebouw werd in 1906-1908 vervangen door een nieuw gebouw van D.A.N. Margadant aan de nu hooggelegen spoorlijn. Kenmerkend zijn de twee verschillende in- en uitgangsgebouwen en de situering van de wachtkamers en restauratie op het eilandperron. Het is het enige station in Nederland in de Art Nouveau of Jugendstil-stijl, en een van de markantste gebouwen in de stad Haarlem. In het gebouw zijn vele tegeltableaus aangebracht.
Eén van de weinige grote veranderingen sinds de bouw van het stationsgebouw is de aanleg van het derde perron langs spoor 8 in 1953, waarvan de architectuur contrasteert met de rest van het gebouw.


Het stationsgebouw van Haarlem.
(bron: www.stationsweb.nl)


    

De facultatieve buurtgoederentrein 6122 (Halfweg - Haarlem Goederen), bestaande uit locomotief NS 2258 met een silowagen, bij vertrek van de spooraansluiting van de Haarlemse gasfabriek.
Op de achtergrond een achtergebleven gaswagen, die opgehaald gaat worden door de eigen locomotief van de gasfabriek en naast de loc een rangeerseinpaal. (links)
en de zaterdagse reizigerstrein 327 (Amsterdam - Antwerpen en Vlissingen bij de aansluiting van de Haarlemse gasfabriek en de opstelsporen van de Hoofdwerkplaats (rechts) d.d. 27 mei 1961.
De trein bestaat uit treinstel ElD2 1208, een postrijtuig Pec en de treinstellen ElD2 348 + ElD4 737.
(Foto's: R. Ankersmit (†))


    

Het terrein van de Hoofdwerkplaats Haarlem, de hoofdsporen van Amsterdam naar Haarlem en rechts het uithaalspoor, met omloopspoor en opstelspoor van de aansluiting van de Gemeentelijke gasfabriek van Haarlem (links)
en de zaterdagse buurtgoederentrein 6115 van de Haarlemse Hoofdwerkplaats naar Haarlem Goederen, met locomotief NS 2234 bij binnenkomst op spoor 2 (rechts) d.d. 27 mei 1961.
Foto's: R. Ankersmit (†))


    

De oude Spaarnebrug gezien in westelijke richting, tussen de brugliggers door is de brugpost Spbr te zien en in de verte post I d.d. 27 mei 1961.
Foto's: R. Ankersmit (†))

Het beweegbare gedeelte van deze brug is op 14 mei 1972 vervangen door een nieuwe dubbelsporige klapbrug; de oude basculebrug in het derde spoor naar de werkplaats is niet vernieuwd.

    

De spoorbrug over het Spaarne met de nieuwe ophaalbrug als beweegbaar gedeelte, gezien vanaf de Friese Varkenmarkt (links)
en dezelfde brug gezien vanaf het Prinsen Bolwerk (rechts) d.d. 28 maart 1978.
Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


    

Het emplacement in oostelijke richting met op de achtergrond post I d.d. 3 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


    

De perronseinpalen FA6 en FA7 langs de sporen 6 en 7 d.d. 16 juli 1974.    (Foto's: R.T. Jongerius    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (links).
Voor het spoor 6 links van de paal is het seinbeeld 'voorbijrijden toegestaan' (het bord weggeklapt, een wit licht).
Voor het spoor 7 rechts van de paal geldt 'stop' (een rood bord, wit omrand, een rood licht); het sein geldt voor treinbewegingen.
en de dubbel uitgeklapte perronseinpalen FA2 en FA3 langs de sporen 2 en 3 d.d. 18 februari 1962.    (Foto's: F.J. Hoevenagel    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (rechts).


    

Het emplacement in westelijke richting met links achter de goederenwagon en de diesellocomotief post II d.d. 3 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


        

De uitrijseinen E4 en E5 (uitrijseinen van de kopsporen 4 en 5). De seinen zijn wegens ruimtegebrek op een bordes geplaatst (links) , het stopontspoorblok 45 met een afsluitlantaarn (midden) d.d. 13 april 1974.    (Foto's: R.T. Jongerius)
en de uitrijseinen E 6, E 7 en E 8 d.d. 2 januari 1975. (rechts).    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


    

De westzijde van het station met de uitrijseinen E1, E2 en E3, Post II en een in de richting Uitgeest vertrekkend treinstel Plan V d.d. 13 april 1974.    (Foto: R.T. Jongerius) (links)
en de rangeerseinpaal W met het emplacement gezien in oostelijke richting d.d. 15 mei 1975.    (Foto: R. Ankersmit (†)) (rechts).    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


    

Het emplacement in westelijke richting (links) en de rangeerstoplantaarns T5 en T4 (rechts) d.d. 3 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


    

De uitrijseinen E4 en E5 (links) en het emplacement in westelijke richting met links post II (rechts) d.d. 3 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


    

De seinbrug met de inrijseinen J en K zijde Haarlem Goederen d.d. 15 mei 1975.
Het vertakkingssein J met de akkolade geldt voor treinen via het hoofdspoor en het hoofdsein K 1,3 6-8 met het voorsein rechts voor treinen van Haarlem Goederen; het drievoudige vertakkingssein links geldt voor treinen uit de richting Overveen.
(Foto's: R. Ankersmit (†))


    

De seinbrug met de seinen EE ... bij de Zuidelijke Splitsing d.d. 17 augustus 1974.
(Foto's: Wim Vos)


    

De seinbrug met een tweevoudig en een drievoudig vertakkingssein bij de Zuidelijke Splitsing d.d. 13 april 1974.    (Foto's: R.T. Jongerius)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

Het tweevoudige vertakkingssein is bestemd voor treinen van het hoofdspoor uit Leiden; het drievoudige sein voor treinen over het verbindingsspoor met Haarlem Goederen.
Het sein langs het hoofdspoor uit Leiden toont veilig voor binnenkomst over het hoofdspoor.
Het vertakkingsvoorsein daaronder toont het seinbeeld 'snelheid verminderen tot ten hoogste 40 km/uur (linker foto).
De seinen vallen op onveilig na het passeren van de binnenkomende trein (rechter foto).

    

De kruising van de spoorlijn Noordelijke Splitsing - Zuidelijke Splitsing met de spoorlijn Haarlem - Zandvoort met op de achtergrond de post Zuidelijke Splitsing (links)
De bovenleiding was nog niet bedienbaar en electrische tractie van de Noordelijke Splitsing naar de Zuidelijke Splitsing en omgekeerd moesten voor de kruising de pantograven laten zakken.
en het inrijsein GG met het vertakkingsvoorsein Hv zijde Overveen (rechts) d.d. 3 januari 1975.
(Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

Gebruikte afkortingen: Blokstelsels: De beveiliging van het station Haarlem bestond uit de posten T, I, II, Nspl en Zspl.
In post T was een omgebouwd pneumatisch stelknoptoestel geplaatst; voor een uitleg over de werking van dit toestel klik hier.
In de posten I en Zspl waren HSM handelinrichtingen 1908 geplaatst; voor een uitleg over de werking van deze toestellen klik hier.
In post II was een 7-rijig stelknoptoestel (een Bouman toestel) geplaatst; voor een uitleg over de werking van dit toestel klik hier.
In post Nspl was een Siemens & Halske handelinrichting geplaatst; voor een uitleg over de werking van dit toestel klik hier.

Klik hier om de emplacementstekening van Haarlem te openen.


Post T


De voormalige Post T op het eilandperrron d.d. 31 juli 1975.    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)


Deze post stond op het perron tussen de sporen 3 en 6 bij km. 16.882.
In de post waren een omgebouwd pneumatisch stelknoptoestel en een blokkast geplaatst.

    

Het omgebouwde pneumatische stelknoptoestel in post T d.d. 4 april 1965.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

Het omgebouwde pneumatische stelknoptoestel in post T d.d. 22 juli 1976.
(Foto's: Wim Vos)


    

Een detail van het omgebouwde pneumatische stelknoptoestel in post T d.d. 4 april 1965.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

De blokkast in post T d.d. 4 april 1965.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

De blokkast in post T d.d. 22 juli 1976.
(Foto's: Wim Vos)



De blokkast en een gedeelte van het stelknoptoestel in post T d.d. 3 januari 1975.    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)
Onder de blokkast is het voetpedaal voor de electrische bediening zichtbaar.

Klik hier om de tekening van het toestelaanzicht en de blokkast in post T te openen.

Post T bedient behalve de perronseinpalen geen seinen maar verleent uitsluitend toestemming aan de posten I en II voor aankomende en vertrekkende treinen.


Post I


Deze post stond aan de oostzijde van het emplacement bij km. 16.480.

    

Post I d.d. 30 juli 1974 (links) en 15 april 1976 (rechts).    (Foto's: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

In de post was een HSM handelinrichting geplaatst.


De heer H.A. Rutgers van der Loeff bij de handelinrichting model HS 1908 in post I d.d. 3 januari 1975.
(Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

Klik hier om de tekening van de handelinrichting in post I te openen.


Post II



Post II d.d. 3 januari 1975.
(Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen)

Deze post stond aan de westzijde van het emplacement bij km. 17.320.
In de post was een 7-rijig stelknoptoestel (een Bouman toestel) geplaatst.

    

Het meerrijige stelknoptoestel in post II d.d. 4 april 1965 .
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

Een detail van het meerrijige stelknoptoestel in post II d.d. 4 april 1965.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

Een close-up van het meerrijige stelknoptoestel in post II d.d. 31 maart 1975.    (Foto: R. Ankersmit (†)) (links)
en hetzelfde toestel d.d. 3 januari 1975.    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (rechts).
Op het toestel is een bordje geplaatst i.v.m. de overdracht van dit toestel aan het Spoorwegmuseum.


Klik hier om de tekening van het stelknoptoestel in post II te openen.


Post Zspl


Deze post stond aan de zuidzijde van het emplacement bij de aftakking van de verbindingsbaan bij km. 17.887.

    

Het emplacement ter hoogte van de post Zspl d.d. 30 juli 1974.    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (links)
en de post Zspl d.d. 31 maart 1975.    (Foto: R. Ankersmit (†)) (rechts).


    

De westzijde van het emplacement in oostelijke richting gezien vanaf de seinbrug met de inrijseinen zijde Lisse (links) en de sporen tussen het station Haarlem en de post Zspl (rechts) d.d. 21 maart 1960.
(Foto's: R. Ankersmit (†))


    

Het emplacement ter hoogte van de post Zspl in noordelijke richting d.d. 16 juni 1956.    De verbindingsbaan was toen nog dubbelsporig.    (Foto: J.G.C. van de Meene) (links)
en de sporen tussen de stations Haarlem Goederenstation en Haarlem gezien vanaf de seinbrug met de inrijseinen voor de aansluiting Zspl d.d. 21 maart 1960.    (Foto: R. Ankersmit (†) (rechts).

In de post was een HSM 1908 handelinrichting geplaatst.


De handelinrichting HSM 1908 in post Zspl d.d. 4 april 1965.
(Foto: J.G.C. van de Meene)


    

Een detail van de handelinrichting HSM 1908 in post Zspl d.d. 4 april 1965.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)


    

Een detail van de handelinrichting HSM 1908 in post Zspl d.d. 4 april 1965.
(Foto's: J.G.C. van de Meene)

Klik hier om de tekening van de handelinrichting in de post Zspl te openen.


Post Nspl


Deze post stond aan de noordzijde van het emplacement bij de aftakking van de verbindingsbaan bij km. 1.820.
In de post was een Siemens & Halske handelinrichting geplaatst.


De sporen bij de post Nspl d.d. 21 maart 1960.
(Foto: R. Ankersmit (†))

Klik hier om de tekening van de handelinrichting in de post Nspl te openen.

Alle bijzonderheden en bedieningshandelingen worden hier beschreven.

Met ingang van 25 mei 1975 is de klassieke beveiliging te Haarlem vervallen en is een NX - beveiliging in dienst gesteld.
In verband met deze wijzigingen is een overzicht van het moderniseringsproject Haarlem verschenen; klik hier om dit te openen.(bestandsgrootte 4,14 mB).

    

De nieuwe NX/CVL post d.d. 15 april 1976.    (Foto: F.J. Hoevenagel)    (bron: Stichting SNR Railverzamelingen) (links)
en het nieuwe NX/CVL tableau d.d. 15 mei 1975.    (Foto: R. Ankersmit (†)) (rechts).


    

    

    


Het interieur van de NX post te Haarlem d.d. 22 juli 1976.
(Foto's: Wim Vos)


Voor een beschrijving van het station Santpoort - Noord klik hier.
Voor een beschrijving van het station Halfweg klik hier.
Voor een beschrijving van het station Overveen klik hier.
Voor een beschrijving van het station Haarlem Goederenstation klik hier.


Terug naar Home Terug naar seinhuizen